Rijst in Isaan, Thailand.

Waarom niet eens wat over rijst vertellen? Op de plek waar we aan het bouwen zijn zitten we er op dit moment letterlijk middenin. Als hooikoortspatiënt een aantal weken per jaar niet altijd een pretje maar de ‘groene energie’ (het lichte rijstgroen is mijn lievelingskleur) die van de velden afkomt maakt veel goed.

De taak van de rijstboer is om het land te bewerken en te bemesten,

Het rijstveld onder water te laten lopen,

De rijst op de juiste manier te zaaien of te planten

En nooit te vragen wanneer de rijstkorrels gevormd zullen worden.

Ze komen op hun eigen juiste tijd.

 

(Boeddhistische wijsheid)

Het gebied (Isaan), waar ik in Surin in Noordoost Thailand de meeste maanden van het jaar woon en samen met mijn partner aan het bouwen ben, wordt wel de rijstschuur van Thailand genoemd. Persoonlijk vind ik dat wat vreemd omdat ik denk dat er in andere delen van Thailand veel meer rijst wordt geoogst. Ik kom daar verder in dit blog nog even op terug.
Naast toerisme is het produceren en exporteren van rijst één van de grotere inkomstenbronnen van Thailand. Het eten van rijst in dit land kun je vergelijken met hoe wij aardappelen in Europa consumeren maar dan een graadje meer. Er wordt ook, net als dat met aardappelen het geval is, van alles van gemaakt.  
 
Zeker op het platteland, zoals waar wij nu wonen, is het de culturele gewoonte dat een kind na de geboorte een rijstplot, paddy of veld krijgt. Zo is dat dus ook met mijn partner en haar broers en zus. De landbouwgrond is (en blijft meestal) familiebezit. De hele gedachte erachter is dat mensen in deze omgeving van kind af aan mee krijgen dat je zo veel mogelijk zelfvoorzienend moet zijn. Op eigen benen moet kunnen (blijven) staan. Het is dan ook zeker niet alleen rijst maar bijvoorbeeld ook het telen en kweken van groenten, kruiden, vaak vee, vis (een grote vijver zoals wij die ook hebben), bananen, en wat daarbij komt en hoort.
 
Het levert een enorme veerkracht op. Een mooi voorbeeld van hoe dat werkte was en is te zien bij de wereldwijde pandemie. Mensen die hun baan in de stad of in het toerisme verloren gingen terug naar huis. Naar hun familie op het platteland. Een veilige basis. Er is altijd meer dan genoeg te doen en te eten. Over het algemeen geen stress maar toch stevig wat werk te verzetten.
 
Terug naar de rijst. De boeddhistische wijsheid hierboven geeft al heel veel weer. Ik gebruikte het regelmatig in mijn meditatielessen als voorbeeld. Er zijn enorm veel verschillende soorten en variaties rijst. Dat vertaalt zich in vele geuren, smaken en ook kleuren.
In de omgeving van mijn huis in Mae Rim (Chiang Mai) bijvoorbeeld wordt veel kleefrijst (dessert rijst) geteeld. In de velden om ons heen in Surin bloeit veel Jasmijn rijst.
 
De taak van de boer is om het rijstveld klaar te maken. Dat is ploegen (je ziet nog maar een enkele koe of handmachine voor dat werk maar over het algemeen een tractor) en daarna egaliseren. Regelmatig wordt al de eerste bemesting toegevoegd. En vanaf dat moment lopen processen uiteen. Dat heeft heel veel te maken met of er gewacht moet worden op natuurlijk water (regen) of dat er gebruik gemaakt kan worden van irrigatiesystemen.
 
De geploegde grond moet vochtig (modderachtig) zijn. Is er te veel water ineens en staat het land snel onderwater dan is zaaien geen optie meer. De zaai rijst gaat drijven met alle gevolgen van dien. Hier in Surin is het wachten op de regentijd. Afhankelijk van de eerste regen trekken de boeren er massaal op uit. Zaaien gebeurt hier het meeste. Super irrigatie hebben we hier niet. In Mae Rim is dat stukken beter. De watertoevoer is beheersbaar en dat geeft ook de mogelijkheid om twee, of soms zelfs drie keer, per jaar te oogsten. Hier in Surin blijft het over het algemeen bij maar één oogst per jaar. Buiten de regentijd is het veel en veel te droog om iets met het land te kunnen doen. Jammer want daarmee wordt de helft van het jaar met de velden bijna niets gedaan. Je ziet er de koeien op grazen die de rijststoppels en wat gras vanaf halen.
En dat is ook het antwoord om mijn vraag of het wel echt waar is dat Isaan de rijstschuur is van Thailand. Op andere plekken kan vaak vaker worden geoogst en daarmee dus in mijn beleving ook een hogere totaalopbrengst.
 
Staat het land te snel onderwater dan is het planten in kleine groepjes, nog steeds meestal met de hand, de andere optie. De rijst wordt op een klein stuk van het veld in een ‘nursery’ grootgebracht en wordt in groepjes planten met een slimme beweging, in de modder gedraaid.
 
En daarna wordt het afwachten, de water toevoer en/of afvoer zo veel mogelijk regelen door het water in en uit te laten stromen door de lage dijkjes tussen de velden én (kunst)mest toevoegen. Het is hopen en bidden voor de juiste weersomstandigheden. Een nat begin en een niet al te nat en vooral niet te winderig eind van de groeitijd.
 
Het hele proces duurt zo rond de vijf maanden hier. Dat is vaak veel langer dan op andere plekken waar, met water in de buurt, twee tot drie keer per jaar kan worden geoogst.

Als de rijst, hier aan het eind van de regentijd/begin droge periode zo ongeveer in november, goud geel gerijpt is, is het tijd voor de oogst. Meestal wordt er met speciale machines gedorst. Toch zie je ook nog steeds families die het zware werk met de hand doen. Vanmorgen tijdens onze wandeling met hond Kadhow werd er op twee velden met de hand de rijst geoogst die was omgewaaid bijvoorbeeld. Dat kan er niet meer met een machine worden afgehaald en gaat anders rotten. 

In de zon wordt gedroogd en gekeerd. Paniek als er regen komt want dan moet alles wat vaak op wegen is uitgespreid met dekzeilen worden afgedekt.
 
De droge rijst gaat dan naar de fabriek waar ze verder wordt gepeld en verwerkt. Een deel blijft achter als zaaigoed voor het volgende seizoen. Een deel houdt de boer zelf (die zelfvoorzienigheid).
 
De opbrengst (voor de boer) is in mijn ogen nihil (zo'n 20 eurocent per kilo voor de ruwe rijst). De overheid bepaalt jaarlijks een minimumprijs per ton of per kilo. Wat de consument ervoor moet betalen staat vind ik niet in verhouding. Aan het hele proces tot de rijst bij jou op tafel staat wordt meer dan stevig verdiend.
 
Boeren komen er helaas vaak minimaal vanaf. Gevolg is dat mensen op het platteland zich arm voelen. Of ze ook echt arm zijn weet ik niet. Financieel is de opbrengst inderdaad beperkt met die rijst en hun koeien. Voor wat betreft de cultuur en hun omgang met familie en elkaar en niet of nauwelijks stress, zijn ze in mijn ogen meer dan rijk en… vergeet ook die gigantische grote stukken grond die ze in hun bezit hebben niet.

Frans Captijn (Gangey Gruma) 

email: captijninsight@gmail.com  

Bouw blog: https://pyramidhousethailand.blogspot.com