Slapen als meditatie? Hoe werkt dat (en nog veel meer). Wat inzicht vanuit Boeddhistische filosofie.

Eigenlijk best een leuke ervaring. Met ingang van dit jaar heet mijn eerste vroege ochtendklas ‘Boeddhistische filosofie & Meditatie’. En vanaf het eerste moment wordt het drukker en drukker met gasten vanuit allerhande culturen. Het woord meditatie schrikt mensen kennelijk nog vaak een beetje af. Te wollig. En als je in Thailand (of welk Boeddhistisch land dan ook) op vakantie gaat of, zoals hier bij ons aan je lichamelijke of mentale gezondheid wilt werken, dan ben je ook in achtergronden, tradities en gebruiken vanuit de cultuur hier geïnteresseerd.

Ik hoor dan ook al zes weken bijna niet meer het gezegde: “Ik ben vandaag alleen gekomen. Mijn partner mediteert nog in bed”. Heel regelmatig zijn er ook meer mensen die, notabene nog vroeger dan onze yoga, de filosofie en meditatie bijwonen dan die yoga die eigenlijk voor al onze gasten met onze vier inspirerende en vakkundige docenten super uitnodigend is en blijft.

Ik mis dat zinnetje dus meer en meer. Kun je slapen zien als meditatie? En natuurlijk weet ik dat het met een lach op het gezicht vrolijk werd bedoeld.

Het Boeddhisme kent twee soorten van meditatie die eigenlijk niet van elkaar te scheiden zijn. Samatha en Vipassana. Je kunt ze zien als de twee vleugels van een vogel en met slechts één vleugel kan die vogel niet vliegen. Volksstammen mensen komen naar Thailand om de zogenaamde Vipassana meditatie retraiteprogramma’s te volgen. En hoe gek het ook klinkt dat is de tweede stap.

Het begint met Samatha, dat heel grofweg staat voor focus en ontspanning. En die Samatha gaat over in Vipassana, wat globaal staat voor inzicht en verbinding met de ademhaling.

In je bed blijven liggen om nog een uurtje langer te slapen zou je dus kunnen zien als deel van Samatha meditatie. Je kiest toch immers voor ontspanning? En toch, je slaat de plank er mee mis.

Regelmatig krijg ik de vraag van mensen: “Kunt u mij helpen hoe ik mijn voortdurende drukke stroom van gedachten kan stoppen? En nee, beter dat je dat niet doet. Als het verkeerslicht op rood staat nodig ik je echt uit om er over te denken en te stoppen. We hebben geen knop om dat denkproces uit te schakelen. We kunnen leren, en dat is niet een eenmalige bezigheid maar een levenslang verbond met jezelf, om die gedachtestroom te kalmeren. Met meditatie train je je persoonlijke centrale computer, je geest. En net zoals je elke dag je lichaam wast of een douche neemt zo verdient tenminste die geest ook elke dag tenminste een moment je aandacht. Je wilt immers gezond blijven.

En toch hebben we een knop en we staan daar nauwelijks bij stil. De Boeddhistische filosofie leert dat we over 8 bewustzijnstoestanden beschikken. Vijf daarvan, ze worden gemakshalve onze handelsagenten genoemd, schakelen we elke dag zonder er bij stil te staan uit. Die vijf, gedreven door kijken, proeven, voelen, horen en ruiken, kunnen dat alleen maar hier en nu. Je kunt niet in letterlijke zin vooruit kijken of achteruit kijken, niet proeven wat morgen komt of horen hoe de muziek op het feest volgende week klinkt. Die vijf zintuigen verbinden je zuiver en alleen slechts met het nu-moment.

En wat die schakelaar dan is? Zodra je je bed in stapt en gaat slapen dan schakel je die uit. Eigenlijk breng je ze in diepe rust of zeer diepe sluimerstand.

Het zesde zintuig in de Boeddhistische filosofie is onze geest (mano-consciousness). En die geest heeft de eigenschap en het vermogen om zich bezig te houden met het nu, met het verleden en met onze toekomst. Als er geen ‘nu-signalen’ van onze vijf zintuigen binnen komen dan gaat die geest met verleden of toekomst aan de haal. Vaak zonder enig verband. We gaan dromen. De geest kun je immers niet uitschakelen.

Als je je angsten heel diep onderzoekt kom je er uiteindelijk op uit dat je bang bent om dood te gaan. Het geeft ons onze oerdrift om te willen overleven, ons te blijven verbinden met de wereld om ons heen. Als je je bed ’s avonds in stapt, staan de meeste mensen er nooit bij stil dat ze zonder enige angst een groot deel van hun bewustzijn uit schakelen en de verbinding met de wereld om ons heen verbreken en met het grootste gemak de volgende dag misschien niet meer zullen ontwaken. Heel veel verhalen en ervaringen daar mee ken ik. Geen angst om te slapen en af te schakelen, wel om dood te gaan.

Tijdens meditatie blijven al onze zintuigen helemaal bewust werken. Zoals de vlinder die op de foto rust en aandachtig aanwezig blijft. We geven die genoemde groep van vijf echter een andere tijdelijke thuisbasis door ons te focussen (vaak op onze neus tip of onze ademhaling). We proberen onze zintuigen uit de verleidingen te halen en ons te concentreren op ons zelf. Volledig bewust en aandachtig aanwezig dus. En jawel, dat is toch echt anders dan slapen.

Fijn dat meer en meer mensen de waarde ontdekken van meer over deze filosofie te weten te komen en eens even stil te staan bij dat wat er vrij in de aanbieding is om bewuster, met aandacht en een rustiger hoofd van binnen, te LEVEN. 

Frans Captijn

www.captijninsight.com